Keizer Napoleon schreef aan zijn geliefde Josephine de gevleugelde woorden: 'Was je niet, ik kom thuis!' In de tijd dat wassen toch al niet en vogue was, begrepen zij hoe aantrekkelijk zweet kan zijn. Bijna tweehonderd jaar later is dat begrip ook doorgedrongen tot de moderne wetenschap: zweet is sexy.

Dat wil zeggen, vers zweet. En dan ook nog van een geliefde. De oude, penetrante, zure zweetlucht van de buurman beroert maar weinigen tot het aanzetten van een verleidingspoging.

Zweten heeft twee functies. Voor het lichaam is het belangrijk omdat het de lichaamstemperatuur reguleert en afvalstoffen afvoert. Op biologisch niveau is zweten een teken van goede gezondheid. Ook produceren de zweetklieren feromonen, stofjes waarvan bekend is dat ze een verleidelijke uitwerking hebben op de andere sekse.

Het is niet alleen in de zomer dat ongewenste plekken onder de oksels verschijnen. Juist in de herfst en winter, als het lijf onder meerdere lagen kleding is verstopt, wordt veel gezweet. Ter indicatie: de vijf miljoen zweetklieren die zich op een volwassen lichaam bevinden, scheiden per minuut zes keer vocht af. Bij een normale temperatuur is dat ongeveer een liter per dag. Bij een hittegolf, onder dikke dekens of in dikke kleren, kan dat twee liter per uur zijn.

Zweet zelf is geurloos. Een vieze zweetlucht heeft te maken met voeding (knoflook) en alcohol, maar voornamelijk met bacteriën. Hoe meer er onder de oksels huizen, hoe meer het ruikt.

Zweet komt altijd ongelegen. Bij een sollicitatiegesprek, belangrijke toespraak of de eerste ontmoeting met aanstaande schoonouders. Spanning is dan ook dé oorzaak van extra zweten. Om okselfris te blijven, is het traject scheren, wassen, sprayen nodig. Op een schone en gladde huid vormen zich immers minder snel bacteriën. De deo zorgt na het wassen dat de huidbacteriën worden vernietigd en houdt het ontstaan van nieuwe tegen.

Zweetklieren zitten overal, dus ook op handpalmen en voetzolen. Waar een beetje talkpoeder klamme handen redelijk in bedwang kan houden, is de zweetproductie onder de voeten van een andere orde. Onder de zolen zitten liefst tienduizenden zweetklieren die per dag een eierdopje zweet kunnen veroorzaken. Elke dag schone sokken is verstandig. Of anders een deo voor de voeten. Daarbij zijn vocht en warmte goede voedingsbodems voor schimmels. Op blote voeten lopen, is bij uitstek de oplossing voor zweetvoeten. Eenmaal in het bezit van schimmel, dan helpt alleen nog een bezoek aan de drogist of de apotheker voor een crème.

Om nare zweetluchten de wereld uit te helpen, is er een arsenaal aan producten: sprays, poeders, rollers. Hardnekkig gerucht is dat de aluminiumverbinding die in die meeste producten zit, niet goed zou zijn. Aluminium is nu eenmaal een verdacht metaal als het om gezondheid gaat. Er zou een verband zijn tussen aluminium en de ziekte van Alzheimer, hoewel dat verband al snel weer in twijfel werd getrokken. Het aluminium in deodorant zou borstkanker veroorzaken, maar ook dat verhaal is ontkracht.

Feit is dat door de aluminiumverbinding de poriën onder de oksels dicht gaan zitten. De zweetproductie wordt minder, maar omdat het toch het lichaam uit moet, zweten we op andere plekken op het lijf meer. Gevolg is droge oksels, maar een natte bilspleet, vochtige rug en een ruim bezweet voorhoofd. Een oplossing is dan misschien een okselpad, dat als een soort inlegkruisje onder de oksel wordt geplakt en het zweet opvangt.

Zweten is bij een normale productie goed in toom te houden. Anders is het bij hyperhidrosis, overmatig zweten. Daar helpt geen deo tegen. Er zijn verschillende crèmes die kunnen helpen. Of lontoforese, een methode waarbij de zweetkanaaltjes door middel van elektrische stroom tijdelijk worden afgesloten: alleen geschikt voor handen en voeten.

Een vrij nieuwe therapie is botulinetoxine: botox voor onder de armen, zeg maar. Door middel van het inspuiten van het zenuwgif botulinetoxine worden de signalen van de zenuwen die de zweetklieren aanzetten tot zweetproductie geblokkeerd. Of dit ook goed is voor de gezondheid, is onbekend. Ook is niet bekend of botox op lange termijn schadelijk is. Daarbij verlammen de injecties de spieren tijdelijk. Daar zit de overmatige zweter vast niet op te wachten.

Over het hele lichaam komen exocriene zweetklieren voor. Die spelen een belangrijke rol in de regulatie van de lichaamstemperatuur. Daarnaast zijn er de apocriene zweetklieren, die naast vocht ook geurstoffen afgeven. Zo scheidt een man androstadiënon af, een sterk ruikend derivaat van het hormoon testosteron. Bij de mens bevinden deze klieren zich op de behaarde plaatsen, vooral onder de oksels, rond de anus en rond de tepels. Samen met de bacteriën onder de oksels kunnen deze klieren zorgen voor de bekende zweetlucht. De apocriene zweetklieren treden pas in werking vanaf de puberteit.

Sommige dieren, zoals de hond, hebben nauwelijks zweetklieren. Zij moeten bij warm weer op andere manieren hun overtollige lichaamswarmte kwijtraken, bijvoorbeeld door speeksel op hun tong te laten verdampen (door hijgen).

Aandoeningen met zweten zijn onder meer hyperhidrose: te veel zweten. Anhidrose: niet kunnen zweten. Bromhidrose: onaangenaam ruikend zweet kan het gevolg zijn van bacteriële kolonisatie op de huid of (zeldzaam) van stofwisselingsziektes. Iemand kan ook alleen bang zijn dat z'n zweet stinkt. Chroomhidrose: gekleurd zweet.

Bron: S. Smith BN sep 2008