◼ Wat zijn aften?
Aften zijn pijnlijke zweertjes van het mondslijmvlies die veelal voor het eerst ontstaan omstreeks de
puberteit en die de neiging hebben om vaak terug te komen. Aften komen bij ongeveer 20% van de
bevolking voor. De meeste mensen hebben slechts af en toe wat ongemak van kleine pijnlijke
zweertjes die na 1 tot 2 weken weer spontaan genezen. Sommigen hebben echter vaak terugkerende,
grote en zeer pijnlijke zweren in de mond. Bij het ontstaan van aften spelen waarschijnlijk
verschillende factoren een rol. Bij ongeveer 10% van de mensen met aften wordt een oorzaak
gevonden. In alle andere gevallen kan de aandoening zo nodig worden behandeld, maar niet definitief
worden genezen.
foto: afte op de tong
◼ Hoe krijgt u aften?
Er is niet één bepaalde oorzaak voor aften aan te wijzen. Het is waarschijnlijk zo dat verschillende
factoren aften kunnen uitlokken bij mensen die daar aanleg voor hebben. De meeste mensen met
kleine aften zijn verder gezond, maar bij grote aften kunnen andere ziekten in het spel zijn.
◼ Uitlokkende factoren
Beschadiging
Beschadiging van het mondslijmvlies, zoals door tanden poetsen, flossen, kauwgom kauwen, scherpe
harde stukjes in voedsel, een slecht sluitend gebit, injecties of tandheelkundige behandelingen, kan bij
sommige mensen aften uitlokken. Roken van sigaretten leidt ook tot beschadiging van het
mondslijmvlies.
Emotionele stress
Stress wordt als een belangrijke uitlokkende factor beschouwd.
Hormonale factoren
Een duidelijk verband tussen aften en de menstruatie is nooit aangetoond. Toch komt het af en toe
voor dat aften bij vrouwen verdwijnen tijdens het gebruik van een anticonceptiepil of tijdens de
zwangerschap.
Virussen en bacteriën
Virussen en bacteriën zijn ooit beschouwd als mogelijke oorzaken van aften, maar dat is nooit
bewezen. Ook het Herpesvirus (dat koortsblaasjes veroorzaakt) speelt bij aften geen rol. Aften zijn
dan ook niet besmettelijk.
Erfelijke factoren
Een erfelijke factor speelt vermoedelijk een rol. In de families van mensen met aften komen ook vaak
anderen met aften voor.
Voedselovergevoeligheid
Allerlei voedingsmiddelen, conserveermiddelen en kleurstoffen worden verantwoordelijk gehouden
voor het ontstaan van aften, maar dat is nooit bewezen. Een enkele keer kan een reactie op voeding
niet worden uitgesloten.
Geneesmiddelen
Van medicijnen die het afweersysteem onderdrukken, is bekend dat ze op aften gelijkende zweren
kunnen veroorzaken. Datzelfde geldt voor bepaalde pijnstillers, zoals ibuprofen en aspirine.
Ziekten die aften kunnen veroorzaken
Vooral grote aften kunnen een uiting zijn van een onderliggende ziekte. Hiertoe behoren de ziekte van
Behçet, bloedziekten (door gebrek aan ijzer, vitamine B12 of foliumzuur) en darmziekten zoals
Coeliakie (overgevoeligheid voor gluten), de ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa. Ook mensen die
met HIV geïnfecteerd zijn, kunnen op aften gelijkende zweren in de mond krijgen.
◼ Welke klachten geeft aften en hoe zien aften eruit?
Aften zijn pijnlijke, oppervlakkige, ronde tot ovale, grijs-witte zweertjes in de mond, die omgeven zijn
door een rode rand. Ze komen vooral voor op de onderzijde van de tong, de mondbodem, het
wangslijmvlies, de binnenzijde van de lip, het zachte gehemelte en soms in de keel. Er wordt
onderscheid gemaakt tussen kleine en grote aften.
Kleine aften komen het meest voor (90%). De zweertjes zijn kleiner dan 0,5 cm, matig pijnlijk en
genezen meestal spontaan binnen 1 tot 2 weken zonder littekenvorming. Deze aften kunnen vaak
terugkomen, maar meestal nemen in de loop der jaren het aantal en de ernst van de aanvallen af.
Grote aften zien er hetzelfde uit als kleine aften, maar zijn groter dan 1 centimeter en ook dieper. Ze
genezen langzaam in een periode van vele weken en laten een litteken achter. Deze zweren kunnen
hevige pijn, koorts en algemene ziekteverschijnselen veroorzaken. Dit gaat soms ook samen met
aften op de geslachtsorganen (penis, scrotum, schaamlippen, vagina) of rond de anus.
◼ Hoe weet uw arts of u aften heeft?
Over het algemeen kan de arts aan de hand van de klachten en de verschijnselen de diagnose vrij
gemakkelijk stellen. Verreweg de meeste patiënten met aften zijn jonge gezonde mensen bij wie
verder onderzoek niet noodzakelijk is. Wel zal worden gevraagd naar de mogelijke uitlokkende
factoren die in deze folder genoemd zijn en naar symptomen die kunnen wijzen op de hierboven
genoemde ziekten. Meestal is er niets aan de hand en is verder onderzoek niet nodig. Een enkele
keer zal bloedonderzoek worden gedaan of wordt onder plaatselijke verdoving een stukje slijmvlies
weggenomen (een biopt).
◼ Wat is de behandeling?
Wanneer een uitlokkende factor wordt gevonden, moet geprobeerd worden deze te verhelpen. Als
een ziekte wordt aangetoond die de aften veroorzaakt, zal deze behandeld moeten worden. Bij
ongeveer negen van de 10 patiënten blijft de oorzaak van de aften echter onbekend. Dan is alleen
symptomatische therapie mogelijk, dat wil zeggen dat de symptomen bestreden worden, maar dat de
(onbekende) oorzaak blijft bestaan. Symptomatische therapie probeert de pijn te verlichten, de
ziekteduur te verkorten en het aantal recidieven (keren dat er nieuwe aften ontstaan) te verminderen.
Helaas verloopt de behandeling van aften meestal moeizaam. Er zijn lokale (plaatselijke)
behandelingen (het geneesmiddel wordt op de aften aangebracht) en systemische behandelingen
(tabletten).
◼ Lokale behandelingen
De pijn van de aften kan zo nodig worden verminderd met lidocaïne gel. Kleine aften kunnen ook
behandeld worden met corticosteroïden (zie de folder ‘Corticosteroïden voor de huid’), bij voorkeur in
een speciale basis voor het mondslijmvlies (hypromellose zalf). Deze middelen moeten 3-4 maal per
dag op de aften worden aangebracht. Een ander middel is tetracycline mondspoeling, waarmee 4 tot 5
keer per dag gedurende 5 minuten gespoeld moet worden. Ook kan men denken aan pijnbestrijding
d.m.v. bijvoorbeeld lidocaine 2% orale gel of regelmatig spoelen met chloorhexidine mondspoeling.
◼ Systemische behandelingen
Systemische behandelingen (tabletten) worden alleen toegepast bij ernstige en hardnekkige aften die
niet voldoende op lokale therapie reageren. Meestal wordt prednison gebruikt in een korte ‘stootkuur’.
Tijdens deze behandeling zullen er weinig of geen aften aanwezig zijn, maar na het stoppen ervan
komt de aandoening meestal weer terug. Er zijn ook nog enkele andere medicijnen die ernstige
klachten kunnen onderdrukken, maar geen genezing bieden.
◼ Wat kunt u zelf nog doen?
Probeer na te gaan of er factoren of omstandigheden zijn die de aften lijken uit te lokken. In dergelijke
gevallen kunt u proberen deze factoren te vermijden. Wees verder voorzichtig met tanden poetsen en
flossen, zodat u geen wondjes in het mondslijmvlies krijgt.
◼ Wat zijn de vooruitzichten?
Bij de meeste patiënten is er geen aanwijsbare oorzaak van de klachten en zullen met enige
regelmaat en soms gedurende vele jaren, nieuwe aanvallen van aften optreden. Het aantal en de
ernst van deze aanvallen nemen meestal in de loop der jaren af. Bij slechts ongeveer 10% van de
patiënten met aften wordt een uitlokkende factor of ziekte gevonden. Als die oorzaak verholpen kan
worden, zullen de aften waarschijnlijk verminderen of verdwijnen.
Deze folder is een uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie. Bij het
samenstellen van deze informatie is grote zorgvuldigheid betracht.
De Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie wijst desondanks
iedere aansprakelijkheid af voor eventuele onjuistheden of andere tekortkomingen
in de aangeboden informatie en voor de mogelijke gevolgen daarvan.
© Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie - Versie 1-11-2016
Reacties mogelijk gemaakt door CComment