Hirsutisme is een vorm van overbeharing bij vrouwen, waarbij het beharingspatroon typisch mannelijk is. Er groeien dan donkere, stugge haren in de snor- en baardstreek, op de borst de rug, de buik en de bovenbenen. Het gaat dus niet om overmatige groei van donshaar.
Hirsutisme komt veel voor; circa 5% van de vrouwen heeft er voor de menopauze last van. Het wordt vaak slechts als een cosmetisch probleem gezien, maar dat is een onderschatting. Vrouwen kunnen er zeer onder lijden.

 

Hirsutisme is meestal erfelijk bepaald. Het is normaal dat bij vrouwen een geringe hoeveelheid mannelijke hormonen in het bloed aanwezig is. Als de mannelijke hormonen te veel zijn toegenomen, worden de haarzakjes gestimuleerd tot het vormen van stugge, donkere haren. Dit gebeurt op plaatsen waar de haarzakjes gevoelig zijn voor mannelijke hormonen, zoals in de snor- en baardstreek, op de borst, de rug, de buik en de bovenbenen.

Het is ook mogelijk dat in deze gebieden haargroei optreedt, zonder dat de mannelijke hormonen in het bloed zijn toegenomen. Waarschijnlijk komt dit door een verhoogde gevoeligheid van de haarfollikels voor deze hormonen.

De aanmaak van mannelijke hormonen vindt plaats in de eierstokken en in de bijnieren.

Bij hirsutisme kan sprake zijn van een overmatige aanmaak van mannelijke hormonen in de eierstokken. Dit wordt het polycysteus ovarium syndroom (PCOS) genoemd.

Bij het PCOS hebben vrouwen naast hirsutisme ook een onregelmatige menstruatie en bovendien kan het gepaard gaan met ongewenste kinderloosheid, overgewicht en diabetes mellitus (suikerziekte).

Soms kan een toegenomen aanmaak van mannelijke hormonen bij vrouwen berusten op ziekten en tumoren van de bijnieren.

Hirsutisme kan ook door geneesmiddelengebruik ontstaan. Stoppen met de betreffende medicijnen leidt dan over het algemeen tot het verdwijnen van de overmatige beharing.

 

Bij overmatige groei van donshaar, bijvoorbeeld in het gezicht of op andere delen van het lichaam, is geen sprake van hirsutisme.

 

In de eerste plaats wordt gekeken op welke delen van het lichaam sprake is van overmatige haargroei en of het donshaar betreft of stugge haren. De ernst van de haargroei op de diverse plaatsen van het lichaam kan worden uitgedrukt in een score.

Daarnaast is het belangrijk om te weten of er een oorzaak kan worden gevonden voor de overmatige haargroei. De dermatoloog zal vragen naar een eventuele erfelijke aanleg, het menstruatiepatroon en naar tekenen van vermannelijking (kaalheid, stemverlaging, vergrote clitoris).

Als het beharingspatroon past bij hirsutisme, zal bloedonderzoek worden uitgevoerd naar hormonale afwijkingen. Als er aanwijzingen zijn voor een hormonale oorzaak, vindt verwijzing plaats naar een gynaecoloog of internist/endocrinoloog.

 

Als er een onderliggende oorzaak wordt gevonden voor het hirsutisme, zal deze oorzaak indien mogelijk worden behandeld.

De behandeling van de overbeharing bestaat in eerste instantie gewoonlijk uit het bleken van de haren, ontharingscrème, scheren, epileren, harsbehandeling of behandeling met laser of flitslamp. Voor meer informatie over laser- en flitslampbehandeling wordt verwezen naar de folder Laserbehandelingen in de dermatologie.

De behandeling met laser of flitslamp wordt meestal uitgevoerd door een huidtherapeute.

Bij vrouwen met een donkere huidskleur bestaat een verhoogd risico op het ontstaan van pigmentafwijkingen en littekens als gevolg van epileren, harsen en laser- of flitslampbehandeling.

Behandeling met een anticonceptiepil heeft vaak een gunstig effect bij hirsutisme en het kan bovendien de menstruatiecyclus reguleren.

De voorkeur gaat uit naar behandeling met een combinatiepreparaat van ethinylestradiol en cyproteronacetaat (Diane 35). Vaak worden aparte tabletten cyproteronacetaat aan de behandeling toegevoegd (50 of 100 mg per dag) volgens een cyclisch schema. Cyproteronacetaat is een hormoonachtige stof die gelijkenis vertoont met het mannelijke hormoon testosteron. Cyproteronacetaat verdringt testosteron van de bindingsplaatsen en daardoor wordt de werking van het mannelijke hormoon geremd.

Een andere anticonceptiepil, die goede resultaten kan geven bij hirsutisme, bevat ethinylestradiol en drospirenon (Yasmin).

Het gebruik van een anticonceptiepil kan de volgende bijwerkingen hebben: misselijkheid, hoofdpijn, gevoelige of gespannen borsten en een verhoogd risico op trombose.

Cyproteronacetaat heeft in de gebruikelijke dosering (tot maximaal 100 mg per dag volgens een cyclisch schema) geen ernstige bijwerkingen. Soms kunnen vrouwen last krijgen van gewichtstoename, stemmingsveranderingen of onregelmatige vaginale bloedingen.

Als er bezwaren zijn tegen de hormonale behandeling kan worden gekozen voor behandeling met spironolacton. Dit geneesmiddel blokkeert de werking van mannelijke hormonen, maar kan ook vervelende bijwerkingen hebben, zoals toename van de urineproductie, misselijkheid, pijnlijke borsten en menstruatiestoornissen. Vanwege deze bijwerkingen wordt het niet vaak gebruikt. Verder bestaat er de kans dat spironolacton niet veilig is voor het ongeboren kind. Daarom is het middel niet geschikt voor vrouwen die zwanger willen worden.

 

De overmatige beharing kan zelf worden verwijderd door middel van ontharingscrème, scheren, epileren en harsbehandeling. Het effect hiervan zal echter slechts kortdurend zijn. Laserontharing heeft een veel langduriger en vaak zelfs blijvend effect maar kan prijzig zijn.

Het zelf verwijderen van de haren heeft geen invloed op de dikte van de haren. Het is dus niet zo dat de haren stugger worden of harder gaan groeien na scheren, harsen of epileren.

In geval van overgewicht is het raadzaam om af te vallen. Bij vrouwen met een PCOS leidt 5% gewichtsvermindering al tot een lagere productie van testosteron en tot minder hirsutisme; daarmee stijgt ook de kans op vruchtbaarheid.

 

De aandoening gaat niet vanzelf over, maar met de hierboven genoemde behandelingen kan meestal voldoende verbetering worden bereikt.