Bij allergisch contacteczeem in het gelaat is er meestal sprake van contactallergie voor parfum. Het geeft soms flinke eczeemreacties in gelaat en hals met diffuse roodheid. In een later stadium komt er schilfering bij. Het geeft soms flinke jeukende eczeemreacties vooral op de handruggen met roodheid, zwelling en in een later stadium schilfering en kloofvorming. De oogleden kunnen daarbij ook aangedaan zijn en worden dan rood en wat gezwollen. Bij allergisch contacteczeem aan de voeten is er meestal sprake van contactallergie voor leer van schoenen. Het chroom in het leer is de boosdoener. Allergisch contacteczeem geeft jeukende bultjes maar soms ook flinke eczeemreacties aan de voeten, vooral aan de voetruggen met diffuse roodheid, natting, korsten en schilfering. Via goed allergologisch onderzoek kan de oorzaak worden opgespoord.

Synoniemen: contacteczeem, contactallergie

Wat is allergisch contacteczeem?

De term eczeem wordt gebruikt voor huidafwijkingen, die gepaard kunnen gaan met jeuk, roodheid, kleine bobbeltjes (papels), blaasjes en schilfering. Soms gaan de blaasjes lekken en wordt het een nattend eczeem genoemd. Deze verschijnselen zijn het gevolg van een ontstekingsreactie in de huid.
Men spreekt van allergisch contacteczeem als een bepaalde stof in de huid een allergische reactie teweegbrengt. Het is een overgevoeligheidsreactie van het lichaam, waarbij specifieke afweercellen een rol spelen. Dit gebeurt alleen bij personen die na een eerder huidcontact voor die bepaalde stof allergisch zijn geworden. De betreffende stof wordt een allergeen genoemd.
In het algemeen ontstaat een allergisch contacteczeem op de plaats waar de stof in contact komt met de huid. Op die plaats is de reactie vaak het heftigst. Soms kan de huid in de omgeving mee reageren en in zeldzame gevallen zelfs op andere lichaamsdelen.
Allergisch contacteczeem is niet erfelijk en niet besmettelijk voor anderen.

Naast het allergisch contacteczeem bestaat er ook het zogenoemde ortho-ergisch contacteczeem.
Ortho-ergisch contacteczeem wordt veroorzaakt door irriterende stoffen, zoals oplosmiddelen en zepen. Door de chronische inwerking van dergelijke irriterende middelen ontstaat er een ander soort ontstekingsreactie in de huid. Overmatig contact met water kan dit proces versnellen en verhevigen. Ortho-ergisch contacteczeem kan bij iedereen in meer of mindere mate optreden en het is dus geen specifiek verschijnsel, zoals wel het geval is bij een allergisch contacteczeem. Er bestaan dan ook geen specifieke testen om een ortho-ergisch contacteczeem aan te tonen. Soms kan ook een combinatie van allergisch contacteczeem en ortho-ergisch contacteczeem voorkomen.

Hoe ontstaat allergisch contacteczeem?

Als een allergeen de huid binnendringt, wordt het door specifieke cellen van het immuunsysteem herkend. Door activatie van het immuunsysteem ontstaat een ontstekingsreactie in de huid. Wanneer de huid beschadigd is, bijvoorbeeld door irritatie, treedt eerder een overgevoeligheid op.
Of een bepaalde stof een contactallergie veroorzaakt en hoe snel dat gebeurt, hangt af van eigenschappen van de betreffende stof en van de betrokken persoon. Voor sommige stoffen wordt men al na enkele weken allergisch. Met andere stoffen kan men jaren achtereen zonder problemen in contact komen totdat men, zomaar opeens, allergisch wordt.
Is men eenmaal allergisch, dan zijn slechts heel kleine hoeveelheden van het allergeen nodig om huidklachten te veroorzaken. Een contactallergie blijft vaak levenslang bestaan.

Stoffen die contactallergieën kunnen veroorzaken

Het aantal stoffen dat een contactallergie kan veroorzaken is heel groot. De meest voorkomende contactallergenen zijn:

• onedele metalen, zoals nikkel, chroom en kobalt, die onder andere te vinden zijn in goedkope sieraden, cement (metselaarseczeem) en leer 

• geurstoffen, zoals die gebruikt worden in parfums en de meeste toiletartikelen, maar ook in industriële producten om onaangename geuren te maskeren 

• conserveermiddelen, die voorkomen in producten die aan bederf onderhevig zijn, zoals cosmetica, toiletartikelen, handcrèmes en talrijke industriële producten

• bestanddelen van rubber 

• lijmen 

• geneesmiddelen in crèmes en zalven 

• planten en bloemen (bijvoorbeeld Chrysanten en Alstroemeria) 

• beroepsgebonden stoffen, zoals bestanddelen van haarverf en permanentvloeistoffen bij kappers (kapperseczeem).

Soms treden overgevoeligheidsverschijnselen alleen op wanneer het contactallergeen in combinatie met licht in contact met de huid komt (foto-allergisch contacteczeem). Dit komt onder andere voor bij zonnebrandcrèmes (ook wel antizonnebrandcrème of zonnemelk genoemd) en parfums.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

De dermatoloog kan door middel van huidtesten de stoffen opsporen waarvoor een overgevoeligheid bestaat. De te testen stoffen worden met pleisters op de rug geplakt en 2 dagen later weer verwijderd. Na 48 uur én 72 uur wordt de test afgelezen. Een test is positief als het opgebrachte materiaal (allergeen) ter plaatse een eczeemreactie veroorzaakt. Bij foto-allergisch contacteczeem worden de testen tevens met ultraviolet licht uitgevoerd.
Ook stoffen die op het werk voorkomen, cosmetica, toiletartikelen en geneesmiddelen kunnen soms getest worden. Hiervoor worden deze stoffen bijvoorbeeld eerst verdund of op de huid aangebracht zonder dat er een pleister over wordt geplakt.
Vrijwel altijd zal worden getest met een standaardreeks van stoffen, die in Europa de meeste allergische reacties veroorzaken, de Europese standaardreeks. Daarnaast kan met specifieke testreeksen verder onderzoek worden gedaan.
Indien een positieve reactie ontstaat op een bepaalde stof, dan zal samen met de dermatoloog worden bekeken of deze stof inderdaad de oorzaak kan zijn van het eczeem.

Wat is de behandeling?

Allereerst dient de stof waarvoor men overgevoelig is, vermeden te worden. Daarnaast moet het contacteczeem, net als alle andere vormen van eczeem behandeld worden. Meestal gebruikt men hiervoor een corticosteroïd-houdende zalf of crème. Bij uitgebreid en ernstig eczeem is soms een kuur met corticosteroïd-tabletten (prednison) nodig om het eczeem tot rust te brengen.

Wat kunt u zelf nog doen?

Om te voorkomen dat het eczeem weer actief wordt, moet contact met de stof waarvoor een allergie bestaat in principe vermeden worden. Van verschillende allergenen zijn aparte folders beschikbaar, waarin staat vermeld in welke producten deze allergenen onder andere voorkomen. Soms staat op cosmetica en toiletartikelen vermeld “hypo-allergeen”, “dermatologisch getest”, “pH-neutraal”, “huidvriendelijk”, “bevat alleen natuurzuivere producten”, en dergelijke. Deze aanprijzingen zeggen niets over de geschiktheid van een dergelijk product voor u. Ook voor zo’n product kunt u een allergie hebben of ontwikkelen.
Indien de contactallergie met het werk te maken heeft, kan verandering van beroep de beste oplossing zijn. Een dergelijke beslissing wordt meestal genomen in overleg met de bedrijfsarts en de dermatoloog.
Als sprake is van een allergisch contacteczeem aan de handen, is het nuttig de folder Handeczeem te raadplegen.

Wat zijn de vooruitzichten?

Eczeem kan hardnekkig zijn. Toch nemen de klachten aanzienlijk af of treedt genezing op bij veel patiënten als de stoffen, waarvoor een contactallergie bestaat, zorgvuldig vermeden worden.

Steun het werk van het Huidfonds en word donateur!
Bezoek de website http://www.huidfonds.nl/ voor meer informatie of om u aan te melden als donateur.

Telefonisch mag ook: 030 28 23 995

Deze folder is een uitgave van de

Nederlandse Vereniging voor
Dermatologie en Venereologie

©1993 Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie

Aangepast op 13-7-2008

Bij het samenstellen van deze informatie is grote zorgvuldigheid betracht. De Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie wijst desondanks iedere aansprakelijkheid af voor eventuele onjuistheden of andere tekortkomingen in de aangeboden informatie en voor de mogelijke gevolgen daarvan